door Dorien Dierx
6 Nov. 2013
José María Sison werd in 1968 de eerste voorzitter van de communistische partij (CPP) in de Filippijnen en richtte een jaar later met andere communisten de New People’s Army (NPA) op. Deze guerrillabeweging probeert tot op de dag van vandaag door middel van gewapende aanvallen een arbeidersrevolutie tot stand te brengen. Om dit voor elkaar te krijgen strijden ze vooral tegen de regering, grootgrondbezitters en de aanwezigheid van buitenlandse bedrijven in de Filippijnen.
Als prominent communist vocht Sison in de regenwouden van de provincie Isabela tegen het destijds in de Filippijnen heersende regime. Hij werd in 1977 gearresteerd, kort nadat generaal Ferdinand Marcos de macht had gekregen. Sison verdween vervolgens voor bijna negen jaar achter de tralies. Hij schreef een boek over deze tijd in de gevangenis en ging op wereldtournee om toespraken te houden. Aangekomen in Nederland kreeg hij te horen dat zijn paspoort door president Aquino nietig was verklaard, waarop hij hier asiel aanvroeg. Sindsdien woont hij als politiek vluchteling in Nederland.
De Verenigde Staten, met hun strenge antiterrorismebeleid, zette op aandringen van de Filippijnen zowel de CPP en de NPA op een zwarte lijst met terroristische organisaties. Een jaar later, in 2002, kwam ook de naam van Sison op de Amerikaanse terreurlijst te staan. Kort daarop volgde ook de Europese terreurlijst. Vanaf dat moment was Sison officieel een terrorist. Van de Europese lijst is hij inmiddels afgehaald, maar op de Amerikaanse staat hij nog steeds. Omdat ik wilde weten wat het betekent om op een terreurlijst te staan zocht ik José María Sison op in zijn woonplaats Utrecht.
VICE: Hallo meneer Sison. Wat gebeurt er nu precies als je naam op een terreurlijst terechtkomt?
José María Sison: Veel. 24 uur nadat mijn naam op de Amerikaanse terreurlijst werd gezet, stond ik in de Albert Heijn en kon ik mijn boodschappen niet meer afrekenen. Met de VS als voorbeeld had ook Europa mijn naam op de zwarte lijst gezet, dus al mijn tegoeden waren bevroren. Sindsdien heb ik op bijna iedere westerse terreurlijst gestaan die je kunt bedenken.
Waarom werden uw tegoeden bevroren?
De terreurlijst is er onder andere om financiële transacties onder terroristen te voorkomen. Het enige geld dat ik heb is afkomstig van de Nederlandse overheid. Mijn pensioen, mijn uitkering, al dat soort dingen. Ik heb dan ook helemaal niet genoeg geld om een regering omver te werpen. Het is een dwaze regeling.
Dwaas, maar terecht?
Als voorzitter van het centrale comité van de CPP was ik in 1969 medeoprichter van de New People’s Army. Ik word ervan beschuldigd aan het hoofd te staan van beide organisaties en heb bijna een decennia vastgezeten in de gevangenis. Nu heb ik al in geen 36 jaar een guerrillafront gezien en al langer dan 25 jaar geen voet op Filippijnse bodem gezet. Ja, de NPA vecht in het zuiden van de Filippijnen al jaren tegen het leger en buitenlandse ondernemingen, maar ik kan onmogelijk aan het hoofd staan van die organisaties.
Wat voor invloed heeft de zwarte lijst op uw leven?
Vanaf het moment dat ik op de Europese terreurlijst kwam te staan, werden niet alleen al mijn tegoeden bevroren, maar had ik ook geen recht meer op mijn uitkering en mijn pensioen. De €4.000,- die ik door de jaren heen al had ontvangen moest ik per direct terugbetalen. Werken mocht ik sowieso al niet dus ik kon op geen enkele manier in mijn levensonderhoud voorzien. Ik moest mijn huis inleveren. Gelukkig heeft mijn vrouw wel een Nederlands paspoort. Ik liet het huis dus snel overzetten op haar naam. Ik heb haar nooit verlaten uit angst voor een daklozenbestaan. Het is mij gelukt ons huwelijk in stand te houden.
Ben je ooit de strijd met de terreurlijst aangegaan?
Ja, op een legale manier. Off the record kreeg ik een tip van een vriend wiens naam ik niet zal noemen. Zelfs Bin Laden kreeg van de Verenigde Naties het financiële recht om de meest noodzakelijke uitgaven te doen die nodig zijn om te overleven, om eten en drinken te kunnen kopen. Een tot de elektrische stoel veroordeelde seriemoordenaar krijgt ook te eten de dagen voordat hij op de stoel belandt. Ik ontving niks en de kleine spaarpot die ik had, daar kon ik niet bij. Mijn advocaat hielp mij en stapte met dit argument naar de rechtbank. Maar de rechtbank besloot dit argument te verwaarlozen en dus was ik slechter af dan Bin Laden. Alhoewel, er werd natuurlijk wel in grote getale op hem gejaagd.
Hoe heb je die periode zonder geld doorstaan?
Goede vrienden hielpen mij een campagne te starten, waar ik overigens nu nog veel nationale en internationale fans aan heb overgehouden. De aartsbisschop van Utrecht, Joris Vercammen, opende een rekening op zijn naam waarop mensen donaties konden doen. Ik kon geld lenen bij vrienden en werd regelmatig uitgenodigd om te komen spreken. Daar werd ik voor betaald, onder de tafel weliswaar. Mensen die met mij te doen hadden stopten daarnaast papieren briefjes in mijn hand. Het leven zonder geld in een kapitalistische maatschappij is verdomd lastig.
U klinkt als een stoere man, maar was u niet een heel klein beetje bang door die overdaad aan terreur in uw leven?
Ik ken geen angst. Als er gevaar dreigt wordt mijn zenuwstelsel lamgelegd en neemt mijn brein het over. Ik heb jarenlang dreiging en gevaar ervaren. Als activist werd ik in mijn studententijd al onder toezicht geplaatst. Jarenlang lag ik gewapend onder het bladgroen van de diepe wouden van de Filippijnen om te vechten tegen het destijds heersende regime. Ik heb bijna een decennia lang vastgezeten in de gevangenis van Manilla waar ik gemarteld werd. Ik laat me niet meer zo snel op stang jagen.
Hoe reageerde uw familie?
Natuurlijk waren ze ongerust, maar mijn familie ziet mij als een historisch figuur. Volgens mijn moeder heb ik nooit geweten wat economisch goed voor mij is. Ze stuurden mij zo nu en dan geld toe voor een boterhammetje kaas.
Mocht je Nederland wel verlaten?
Mijn paspoort is al een aantal jaar verlopen. Sinds ik op de zwarte lijst sta heb ik geen nieuw paspoort meer kunnen aanvragen. Ik kreeg alleen een tijdelijk permit als ik moest reizen voor rechtszaken. Die liep vrijwel direct na de zitting af. Toen mijn moeder in Los Angeles werd begraven gaf Nederland mij toestemming om te gaan, maar de Verenigde Staten weigerden mij het land binnen te laten. Ook kreeg ik regelmatig uitnodigingen om te spreken in andere landen, maar die moest ik afslaan. Daar baal ik nog steeds van.
Na zeven jaar werd uw naam eindelijk van de Europese terreurlijst verwijderd, waarom?
Ik won een rechtszaak die ik had aangespannen. Het Europese gerechtshof geloofde dat ik onmogelijk aan het hoofd kon staan van de CPP of de NPA. Met name omdat ik zo lang in de gevangenis heb gezeten en al lange tijd niet in de Filippijnen ben geweest. Amerika daarentegen is een ander verhaal. Hun antiterrorismebeleid is veel strenger, dat kun je gerust bizar noemen. Zij hebben meer bewijsmateriaal nodig om mij vrij te spreken. Mijn prominente rol in het bekritiseren van Amerika werkt daarbij ook niet in mijn voordeel.
Was het toch een opluchting dat u niet meer op de Europese lijst stond?
Ik was dolblij toen ik een uitnodiging ontving om in Engeland te spreken bij een vooraanstaande universiteit. Eindelijk kan ik hierop ingaan, dacht ik. Maar alsnog liet de Britse immigratiedienst weten mij niet te zullen toelaten.
Maar uw naam is toch van de Europese terreurlijst gehaald?
Ja, maar misschien zien ze me toch nog als bedreiging. Of willen ze de Verenigde Staten niet voor het hoofd stoten. Het is er eigenlijk alleen maar slechter op geworden, sinds mijn naam van de Europese terreurlijst af werd gehaald. Ik mag mijn bankrekening weer gebruiken maar ik heb geen rode cent om erop te zetten. Ik klopte bij de rechtbank aan om te vragen wanneer ik mijn pensioen, uitkering en sociale voorzieningen terug kon verwachten. Volgens hen ben ik echter uitgeprocedeerd en heb ik daar geen recht meer op. Nogal bizar, want voordat ik op de lijst kwam ben ik erkend als politiek vluchteling. Ik zat al lang niet meer in een proces.
Dus u woont 25 jaar lang in Nederland, u bent geen Nederlander, geen asielzoeker, u hebt geen verblijfsvergunning en geen geldig paspoort. Waarom zet Nederland u het land niet uit?
Nederland is verplicht om mij bescherming te bieden op basis van artikel 3 van het Europees verdrag voor de rechten van de mens. Omdat ik als politiek vluchteling ben erkend mag Nederland mij het land niet uitzetten. Maar omdat Nederland de integriteit en geloofwaardigheid van de diplomatieke relaties met haar bondgenoten niet op het spel wil zetten, willen ze mij ook geen asiel verlenen. De Verenigde Staten beschouwen mij nog steeds als terrorist.
Heeft u ooit een schadevergoeding ontvangen van de EU?
De schendingen van mijn rechten waren niet serieus genoeg om er de Europese Gemeenschap aansprakelijk voor te stellen, en het karakter van de zaak was té uniek. Ik had de Europese Unie iets genereuzer verwacht.
Heeft dit alles u ook nog iets goeds gebracht?
Dat mijn overtuiging om tegen dit systeem te vechten klopt.
Inmiddels is meneer Sison een nieuwe rechtszaak begonnen om een vreemdelingenpaspoort te krijgen. Hij schat zijn kansen niet hoog in.
